Sam Tillen svarað

Enski knattspyrnumaðurinn Sam Tillen kemur oft og iðulega með góða pistla á www.fotbolti.net  og gaman hefur mér fundist að lesa pistlana hans hingað til. Þó verð ég að fetta fingur út í síðasta pistil hans að knattspyrnumenn séu ekki fyrirmyndir annarra og sér í lagi barna „og setja ekki staðal í siðferðiskennd“ (Tillen, 2012) þegar á það var minnst í breskum sjónvarpsþætti, að oflaunaðir og [fordekraðir] knattspyrnumenn höguðu sér eins og hálfvitar innan sem utan vallar þegar þeir í raun og veru ættu að gera sér grein fyrir því að þeir væru einmitt fyrirmyndir.

Þegar kemur að uppeldi barna þá hefur allt áhrif, bæði góð eða slæm, hvaða nafni sem það gegnir. Menn og konur sem hafa knattspyrnu (og öðrum íþróttum) að aðalatvinnu eru (því ver og miður í mörgum tilfellum) fyrirmyndir barna og unglinga rétt eins og allar aðrar hliðar margbreytileika lífsins. Sam Tillen tekur sem dæmi Paul nokkurn Gascoigne í pistli sínum, enskan atvinnumann í knattspyrnu, sem sinn innblástur en samt þó ekki sem eiginlega fyrirmynd (Tillen, 2012).

Gazza eins og hann var kallaður, var jafnþekktur fyrir slæmu hliðar sínar rétt eins og að eltast við leðurtuðruna, sem margir elska að annað hvort að gera (hvort sem þeir fá borgað fyrir það eður ei) eða að horfa á atvinnumenn gera það (og jafnvel borga fyrir það mánaðarlaun sín). Gazza hóf feril sinn sem atvinnumaður í unglingaliði Newcastle 1983 þá 16 ára gamall. Eitthvað sem gamall kennari hans sagði að möguleikarnir á því að það gerðist væru einn á móti milljón (Gascoigne og  Davies, 2004). 

Þrátt fyrir að vera ungur að aldri þá var Gazza hokinn af reynslu og henni ekkert endilega svo góðri og gæfulegri. Heimilisaðstæður voru ekki góðar, fjölskyldan bjó þröngt í húsnæði á vegum borgarinnar, flutti oft og því miður var fjölskyldan ekki laus við heimilisofbeldi. Faðir hans varð óvinnufær vegna heilablóðfalls og Gazza varð vitni að því þegar yngri bróðir eins vinar hans lést þegar ekið var á hann. Fyrsta áfengissopann smakkaði hann 14 ára gamall og varð veikur af og lofaði sjálfum sér að smakka aldrei áfengi aftur, loforð sem hann náði að halda í heil fjögur ár. Ekki leið á löngu að hann var farinn að stela úr búðum til þess að geta fjármagnað fíkn sína í spilakassa og á einhverjum tímapunkti greindist hann með þráhyggjuröskun. Þrátt fyrir þessi áföll var hann fjandi góður í knattspyrnu, sérstaklega á sínum yngri árum og þar með væntanlega mörgum fyrirmynd og innblástur en er á ferilinn leið hallaði undan fæti hjá honum og þekktari varð hann fyrir ofbeldi og misnotkun áfengis og eiturlyfja meðal annars (Stewart, 2008). Væntanlega þá blásið fáum byr undir brjóst með þeirri hegðun sinni, en engu að síður, viss fyrirmynd.

Sam Tillen benti á að hann hafi notið góðs af því að eiga foreldra sem kenndu honum að þekkja muninn á réttu og röngu og nefnir að „ekki eitt augnablik hugsaði ég um að apa þetta upp eftir honum“, þrátt fyrir að hann hafi sótt innblástur til Gazza (Tillen, 2012). En því miður, búa ekki öll börn svo vel að eiga góða foreldra sem geta kennt börnum sínum góða siði, hvað sé rétt og hvað sé rangt og þar fram eftir götunum. Börn sem fæðast í þennan heim geta lent í því að eiga óhæfa foreldra, eða þá að foreldrar vilja þau ekki og gefa þau til ættleiðingar eða yfirgefa þau jafnvel síðar meir á lífsleiðinni. Slys geta gerst og foreldrar falla frá um aldur fram frá börnum sínum og svo fram eftir götunum. Sorglegt en engu að síður staðreynd.

Börn læra það sem fyrir þeim er haft og hvað ungur nemur, gamall temur. Þessi tvö spakmæli sem má finna reglulega í páskaeggjum ár hvert eru sígild og eiga alltaf við. Hvort sem maður á góða foreldra eða ekki, eða foreldra yfir höfuð. Ef foreldra skortir þá leitar maður einfaldlega annað og þá væri nú gott ef það væru til góðar fyrirmyndir til þess að líta upp til, líka í atvinnumennsku í knattspyrnu. Það þarf nefnilega heilt þorp til þess að ala upp barn og keðjan verður aldrei sterkari en veikasti hlekkurinn í henni leyfir.

Það ættu hálaunaðir sem illa launaðir atvinnumenn, læsir sem ólæsir, í knattspyrnu að huga að, áður en þeir gera einhvern skandal af sér, innan vallar sem utan.

Heimildir  

Gascoigne, P. og Davies, H. (2004). Gazza : my story. London :: Headline.

Stewart, R. (2008). The life and times of Paul Gascoigne - Telegraph.  af http://www.telegraph.co.uk/sport/football/2292333/The-life-and-times-of-Paul-Gascoigne.html

Tillen, S. (2012). Fótboltamenn eru ekki fyrirmyndir barna. 2012(24. júlí).  af http://www.fotbolti.net/fullStory.php?action=viewStory&id=130085

Uppruni dýptarmælisins

Ein mikilvæg uppfinning á rafeindasviðinu og snerti sjómenn var dýptarmælirinn. Áður fyrr þegar hans naut ekki við þurfti að lóða dýpið og var það gert á þann hátt að lóði var einfaldlega hent útbyrðis, oftast fyrir framan miðju skips, með áfastri taug sem var með hnútum með vissu millibili.

Þegar lóðið staðnæmdist við botninn þá var það einfaldlega dregið upp aftur og taldir hve margir hnútar voru á línunni sem útbyrðis fór. Oftar en ekki var dýpið mælt í föðmum (e. fathoms) en það er lengdin á milli tvegga útréttra handa á fullorðnum karlmanni og var lengdin stöðluð við sex fet.

Þegar veiðarfæri voru lögð t.d. net eða lína, þá þurfti að stöðva lögn til þess að mæla dýpið, það er að segja ef lagt var í halla á sjávarbotninum, eins og má lesa hér. Gat þessi verknaður verið ærið tímafrekur sérstaklega ef um mikið dýpi væri að ræða.

Bandaríski tveggja stjörnu aðmírálinn (e. rear admiral) Charles Dwight Sigsbee starfaði á árunum 1875 - 1878 á sjómælingaskipi Bandaríska sjóhersins Blake og á þeim tíma hannaði hann dýptarmælir sem var gufuknúinn og var dýptarmælirinn kenndur við hann. Fyrir utan gufuaflið til þess að taka við erfiðinu af mannshöndinni, þá notaðist Sigsbee við grannan stálvír sem var afurð samstarfs Sigsbee við Alexander Agassiz sem meðal marga afreka átti koparnámur í Michigan og tókst að sannfæra menn um að það væri miklu hentugra að nota stálvír í stað tógs sem unnið var úr hampi. Ekki var þessi uppfinning sérlega handhæg fyrir aðra en sjókortagerðamenn eins og má sjá á þessari mynd. Samt sem áður var þessi aðferð notuð næsta hálfa áratuginn við sjókortagerð.

Það var ekki fyrr en árið 1923 að næsta stig dýptarmælinga varð að veruleika. Nefnilega að gera mælingarnar þráðlausar. Franskir vísindamenn höfðu reyndar tekist að mæla dýpi árið 1919 með því að senda rafbylgju neðansjávar og mæla hve hratt bergmálið komi til baka en sú aðferð hefur lítið breyst síðan þá, þó svo að tæknin til þess að framkalla dýpið síðan á læsilegt form hafi breyst í tímanna rás.

Bandaríski uppfinningamaðurinn Dr. Harvey Heyes hannaði búnað sem mældi dýpið og var sjómælingaskipið Guide fyrir valinu, en það var útbúið bæði þráðlausa Heyes dýptarmælinum og Sigsbee þeim sem notaðist við stálvír og lóð. Var haldið í Norður-Kyrrahafið í gegnum Panamaskurðinn og meðfram Mexíkó og á leiðinni voru gerðar samanburðarrannsóknir milli aðferðanna beggja allt frá 100 - 4617 faðma dýpi og reyndust þær afar mikilvægar til þess að geta mælt hraða hljóðsins í gegnum sjóinn.

Á næstu fáu árum voru öll skip í eigu bandaríska sjóhersins útbúin með Heyes dýptarmæli. Ekki var þó lengi við stöðvað við framþróun á dýptarmælingum og tók Dr. Herbert Grove Dorsey við keflinu og tókst að þróa dýptarmæli sem gat mælt á grunnslóð og var það lítill um sig að hægt væri að setja í lítil skip, eitthvað sem ekki var hægt áður. Nema þá með gamla góða handlóðinu. Um byrjun síðari heimsstyrjaldar voru öll skip sjóhersins bandaríska, stór og smá útbúin dýptarmæli.

Á svipuðum tíma þá var einungis eitt íslenskt skip útbúið dýptarmæli en það var togarinn Garðar GK. Íslenska kvótakerfið var ekki við lýði árið 1930.